Dzień dobry.

Na dzisiejszej lekcji zajmiemy się nastawieniem, czyli poleceniem uznawanym przez graczy za jedno z najważniejszych ustawień taktycznych. I słusznie.

Nastawienie, dostępne zarówno w poleceniach drużynowych (w skali od 1 do 22) jak i indywidualnych (w skali od 1 do 20) wpływa na dwie rzeczy:

• jak nasi zawodnicy będą się ustawiali na boisku względem formacji przeciwnika w obronie,
• jak nasi zawodnicy będą zagrywali piłkę i przesuwali się po boisku w ataku,

przy czym ten drugi element gry jest nie tylko jest wyraźniej odzwierciedlony na boisku, ale również odgrywa większą rolę przy zachowaniu się zawodnika. Wynika to z tego, że na zachowanie zawodnika w obronie znaczny wpływ wywierają jeszcze inne polecenia taktyczne (m.in. linia obronna, gra przy przeciwniku, krycie, odbiór), zaś nastawienie jest bodaj najważniejszym udostępnionym narzędziem do kształtowania zachowania piłkarza w ataku. Nie zmienia to faktu, że podczas dzisiejszego spotkania omówimy oba te elementy gry.

Zacznijmy jednak od technicznej strony zarządzania tym poleceniem taktycznym.

Podczas poprzedniej lekcji wyjaśniliśmy sobie, że jeżeli nie wydamy konkretnemu piłkarzowi innego polecenia indywidualnego, będzie on korzystał z ustawień drużynowych. Omówienie instrukcji nastawienia jest znakomitą okazją ku temu, aby pokazać, jak kształtować zachowanie naszej drużyny podczas meczu za pomocą zmiany jednego polecenia.

Jeżeli ograniczymy nasze polecenia indywidualne w zakresie nastawienia do kilku tylko zawodników np. bramkarza i obu środkowych obrońców, pozostali nasi piłkarze będą korzystali z ustawień drużynowych. Bardzo łatwo potem w trakcie meczu za pomocą jednego ruchu zmienić nastawienie gry całej drużyny (z wyjątkiem wspomnianych zawodników) zmieniając poziom nastawienia w ustawieniach drużynowych. Można swobodnie kształtować w ten sposób nastawienie naszej drużyny w zależności od tego jak rozwija się mecz.



Przy okazji widać, że FM sam nam podpowiada, który atrybut zawodników powinniśmy brać pod uwagę przy wydawaniu im polecenia nastawienia. Jest to oczywiście podejmowanie decyzji. Im gorzej podejmujący decyzje jest piłkarz, tym gorzej będzie się odnajdywał podczas ofensywnej gry. I proszę się nie przejmować tym, że wśród najgorzej podejmujących decyzje znajdziecie w grze wielu przyzwoitych napastników czy ofensywnych skrzydłowych, jak na przykład Romano Denneboom.



Na szczęście podczas odnajdywania się w grze ofensywnej równie ważne są atrybuty gry bez piłki, ustawiania się oraz przewidywania, a poza tym, jak wyjaśni Wam dzisiejsza lekcja, nawet defensywne nastawienie ofensywnych zawodników, nie tylko nie przeszkodzi im w skutecznej grze, ale także może okazać się pomocne w wielu sytuacjach. Do rzeczy.

Przeanalizujemy zachowanie drużyny w klasycznym ustawieniu 4-4-2 z domyślnymi wszystkimi poleceniami taktycznymi (wszystkie na środku skali: mieszane i norma, krycie strefowe, innych opcji brak). Jedynym wyjątkiem będzie rzecz jasna nastawienie, które będziemy zmieniać w zależności od potrzeb.

Na początek zobaczmy jak zachowuje się nasza drużyna z bardzo ofensywnym nastawieniem (22 tzn. hiper ofensywne) podczas wyprowadzania akcji. Poniższy obrazek ilustruje konstruowanie akcji środkiem boiska (pierwsza połowa – atakujemy na bramkę po prawej).



Napastnicy (9 i 10) grają w linii z obrońcami przeciwnika, co nie powinno dziwić. Zauważmy jednak, że skrzydłowi (11 i 17) również podchodzą bardzo wysoko pod linię obrony rywala. Prawidłowo skoro oczekujemy od nich bardzo ofensywnej gry. Podobnie czynią zresztą boczni obrońcy (6 i 22) biorąc aktywny udział w rozegraniu akcji i idąc w sukurs środkowym pomocnikom. Nie dziwi także pozycja środkowych pomocników (8 i 16), którzy szukają pozycji w środku pola. Zwróćcie jednak uwagę na pozycje środkowych obrońców (5 i 15) – pomimo hiper ofensywnego nastawienia czuwają oni przytomnie przy napastniku rywali. Słusznie. Akcja dopiero się zawiązuje, piłka jest na środku boiska i wiele się jeszcze może zdarzyć – asekuracja jest jak najbardziej wskazana pomimo tego, że tylko trzech piłkarzy przeciwnika stara się nam utrudnić rozegranie akcji i przejąć piłkę.

Porównajmy zatem zachowanie naszej drużyny w podobnej sytuacji, ale z nastawieniem skrajnie defensywnym (1 tzn. ultra defensywne).



Na pierwszy rzut oka widać, że zmiana ustawienia naszej drużyny dotyczy głównie skrzydeł. Zarówno boczni obrońcy, jak i skrzydłowi są wyraźnie cofnięci w stosunku do poprzedniego ustawienia. Zwróćcie także uwagę, że pomimo zmiany naszego nastawienia przeciwnik nie zmienił swojego zachowania - w dalszym ciągu trzech rywali próbuje nam przeszkodzić w rozegraniu piłki. Warto też zauważyć, że pomimo bardzo defensywnego nastawienia nasi napastnicy nie wałęsają się bez celu w środku boiska. Wręcz przeciwnie – mając teraz więcej miejsca na boisku (bo nasi skrzydłowi trzymają się z tyłu), rozbiegają się szeroko szukając miejsca do gry.

Spójrzmy teraz na zachowanie zawodników w bezpośrednim ataku na bramkę. Akcja ze skrzydła z drugiej połowy meczu (atakujemy na lewą bramkę) – nastawienie 22.



Pomimo hiper ofensywnego ustawienia, obaj środkowi obrońcy w dalszym ciągu pozostają w środkowej strefie boiska pilnując napastnika rywali. Agresywnie jednak atakują bramkę rywali zarówno gracze z lewego skrzydła (3 i 22), jak i prawego (6 i 24). Wraz z napastnikami oraz środkowymi pomocnikami, z których jeden pozostaje na przedpolu, w akcji ofensywnej bierze udział 8 naszych piłkarzy.
Uwaga na marginesie: jeżeli rywal pozostawi w przodzie dwóch napastników, ilość naszych asekurujących obrońców się nie zwiększy, dopiero przy trzecim wysuniętym zawodniku rywali, wraca jeden z naszych bocznych obrońców.

I analogiczna sytuacja z nastawieniem ultra defensywnym.



Widzimy, że pozycja środkowych obrońców zmieniła się o tyle, o ile zmieniła się pozycja napastnika rywali. Tym niemniej z tyłu pozostają jeden boczny obrońca (22) oraz jeden środkowy pomocnik (16), który zresztą czyni to tylko dlatego, że do ataku z piłką zapuścił się nasz drugi boczny obrońca (6). Jest to więc zachowanie obliczone na asekurację, a nie wyjściowe ustawienie zawodnika. Tym samym w ataku na bramkę bierze bezpośredni udział już tylko 6 zawodników. I znowu warto zauważyć, że nasi napastnicy grają teraz dalej od siebie, niż w poprzednim przykładzie – cóż, mają więcej miejsca w polu karnym, w którym nie ma już tylu naszych zawodników.

W przedziale pomiędzy tymi dwoma skrajnymi przykładami mieści się cała dostępna skala nastawienia naszych zawodników. Przesuwając suwak w żądanym kierunku będziemy stopniowo przesuwać naszych zawodników do przodu lub do tyłu, choć jak pokazują powyższe przykłady, najwyraźniej ten ruch będzie zauważalny na skrzydłach.

Obraz ten jednak nie jest pełny, bowiem należy jeszcze przeanalizować zachowania naszych zawodników w obronie. Otóż i pierwszy przykład.

Wyprowadzanie akcji przez rywali środkiem boiska przy hiper ofensywnym (22) nastawieniu naszej drużyny.



Widać przede wszystkim znaczne skrócenie pola gry przez naszą druga linię, która gra bardzo blisko pomocników rywala. Widać też, że nasi napastnicy pozostają wysunięci w przodzie i nie biorą udziału w działaniach defensywnych drużyny. Łatwiej będzie nam zawiązać akcję w przypadku przechwytu piłki (na co zresztą szanse rosną!), ale też więcej ryzykujemy grając bliżej przeciwnika, który jeżeli zwiększyłby nacisk na ofensywę i na przykład podciągnął bocznych obrońców na skrzydła, zyskałby możliwość szybkiego minięcia kilkoma podaniami naszej drugiej linii.

Zupełnie inaczej wygląda to ustawienie, kiedy nasza drużyna gra ultra defensywnie (1).



Największa zmiana dotyczy tutaj naszych napastników, którzy tym razem cofają się głęboko, aż w okolice środka boiska i jako pierwsi starają się przeszkodzić rywalom w rozegraniu piłki. Linia obrony znajduje się nadal w miejscu, gdzie przebywa napastnik rywali, ale już linia pomocy jest wyraźnie cofnięta w stosunku do drugiej linii przeciwnika. Pozostawiamy w ten sposób rywalom więcej miejsca na rozegranie, ale w defensywie uczestniczy praktycznie cała drużyna. Odstęp pomiędzy liniami obrony i pomocy praktycznie się nie zmienił, ale lepiej wygląda asekuracja naszych pozycji, nawet jeżeli rywal ofensywnie rozwinąłby swoje skrzydła. Zmniejsza się jednak także szansa na przechwyt piłki w środkowej strefie boiska, a w konsekwencji także na jej szybkie i udane rozegranie, bowiem nie posiadamy w przodzie żadnych zawodników.

Podobnie sprawa wygląda jeżeli przyjrzymy się obronie pod naszą bramką. Oba poniższe przykłady pokazują zawiązanie się wyraźnych ofensywnych akcji na skrzydle pod nasza bramką, które zresztą w obu przypadkach zakończyły się udanymi dośrodkowaniami w naszej pole karne.

Pierwszy przykład pokazuje nasze ustawienie przy hiper ofensywnym ustawieniu (22). Rywale ustawili się już na pozycjach do ataku.



Trzej obrońcy (5, 6 i 15) zostają na przedpolu w okolicy osamotnionego napastnika. Czwarty obrońca (22) próbuje powstrzymać akcję na skrzydle. Wszyscy pomocnicy starają się znajdować w strefie rozegrania piłki. Napastnicy? Daleko z przodu. Rywal atakuje siedmioma zawodnikami, my bronimy się ósemką.

Druga akcja jest podobna, choć znajduje się w nieco wcześniejszej fazie rozwoju – rywale dopiero zawiązują akcję i przygotowują się dopiero do wyjścia na pozycje do ataku. Nasza drużyna jest tym razem ustawiona ultra defensywnie (1)



Pomimo wcześniejszej fazy akcji i nie ustawionych jeszcze zbyt ofensywnie zawodników rywala, już doskonale widać zmiany w naszym ustawieniu. Linia obrony wygląda podobnie: trzej obrońcy chronią przedpole i napastnika rywali, a czwarty jest zaangażowany w bezpośrednie powstrzymywanie akcji. Jednak pozycja jednego z naszych środkowych pomocników (16) zmieniła się diametralnie. Nie jest on już zainteresowany bezpośrednio akcją, ale znajduje się tuż przed naszymi obrońcami na pozycji defensywnego pomocnika – będzie asekurował przedpole. Podobnie zmieniła się też rola naszych napastników, którzy tym razem aktywnie podążają za akcją starając się wspomóc kolegów i zamknąć ewentualną drogę do rozegrania piłki środkiem boiska. Przeciwnik nadal atakuje siedmioma zawodnikami, ale tym razem my bronimy się już całą dziesiątką.

I znowu, pomiędzy tymi dwoma skrajnymi przykładami zawiera się cała gama naszych możliwości wpływania na zachowania zawodników, ale tym razem najbardziej będzie ona widoczna w przypadku napastników, dając nam albo możliwość czyhania z przodu na błąd przeciwnika, albo uczciwego harowania po całym boisku.

Pierwszy wniosek: zachowanie naszych zawodników wynika nie tylko z tego jakie im wydamy polecenia, ale również z zachowania przeciwnika.

Drugi wniosek: zachowanie zawodników środka pola w większym stopniu zależy od ustawienia rywali, zaś skrzydłowych i napastników od nastawienia.

Trzeci wniosek: ofensywne nastawienie naszych stoperów nie narazi nas na pozostawianie rywali bez opieki , podobnie jak defensywne nastawienie naszych napastników nie odstraszy ich od wpadania w pole karne rywali.

Teraz trochę o zależnościach nastawienia i linii obronnej, bo na pierwszy rzut oka widać, że każdy chciałby mieć drużynę, która broni się z nastawieniem 1, a atakuje z nastawieniem 22.

Nasi obrońcy nawet grając hiper ofensywnym ustawieniem, zareagują bardzo wyraźnie na polecenie cofnięcia czy też wysunięcia linii obronnej. Polecenie to jest całkowicie niezależne tylko dla środkowych obrońców, boczni będą w zależności od nastawienia albo wypuszczali się do przodu, albo pozostawali w tyle, co wszak nie zmieni faktu przesunięcia całej linii wedle ustawionego przez nas polecenia linii obronnej.

Oto jak wygląda obrona naszej drużyny z maksymalnie wysuniętą linią obronną, podczas wyprowadzania akcji przez przeciwnika środkiem boiska, przy jednoczesnym ultra defensywnym nastawieniu naszej drużyny.



Proszę zauważyć, że w takim ustawieniu bardzo skracamy pole gry przeciwnikowi – obrońcy podchodzą bardzo wysoko pod drugą linię. Z tego powodu rozgrywający rywala praktycznie nie mają miejsca na swobodne rozegranie akcji w środku pola, ale otwieramy im możliwość bezpośredniego zagrania piłki do przodu do wychodzącego na wolne pole szybkiego napastnika. Wymagać to będzie od naszej linii obronnej dobrego zgrania w przypadku gry na spalone oraz dobrej szybkości w uprzedzaniu napastników rywala. Tym niemniej takie ustawienie okaże się nadzwyczaj skuteczne wobec przeciwnika grającego dużą ilością krótkich podań.

Wariant drugi pokazuje podobną akcję przeciwnika w środku boiska oraz zachowanie naszej obrony, ale tym razem maksymalnie cofniętej.



Różnica jest diametralna, pomimo że nastawienie drużyny nie uległo zmianie! Rywal ma więcej miejsca na rozegranie akcji, ale szanse na skuteczną akcję bramkową spadają, bo nasze tyły są doskonale zabezpieczone. Gramy dużo dalej od rywala, ale praktycznie zapełniamy wszystkie strefy boiska. Przeciwnik musi budować cierpliwy atak pozycyjny. Takie ustawienie doskonale sprawdzi się wobec rywali lubiących grać szybko i bezpośrednimi podaniami.

W tym miejscu warto też zwrócić uwagę na zachowanie naszej drugiej linii w obu przypadkach. Pomimo że polecenie linii obronnej nie odnosi się bezpośrednio do nich, cała linia pomocy ustawia się na boisku w zależności od tego jak reaguje nasza obrona. Należy o tym pamiętać.

Trzeba też wskazać pewne prawidłowości. Częstokroć zaniedbywany przez graczy ekran stref boiska jest doskonałym odzwierciedleniem nie tylko przebiegu spotkania, ale również nastawienia naszej drużyny. Oto jak przedstawiają się przykładowe statystyki, które w dobry sposób oddają tę prawidłowość. Dla lepszego zobrazowania wykres stref boiska naniosłem na ustawienie drużyny podczas konstruowania akcji środkiem boiska. I żeby Was obrazki nie zwiodły - w obu przypadkach atakujemy na bramkę po prawej:

• przy hiper ofensywnym nastawieniu
  
  

• oraz przy ultra defensywnym
  
  

Czekam na pytania. Do zobaczenia.

PS. Podane w tekście przykłady zaczerpnięte z meczu o Superpuchar Manchester United – Zenit St. Petersburg, są specjalnie wybranymi momentami standardowo konstruowanych przez drużyny akcji, pokazującymi w sposób reprezentatywny zachowania piłkarzy na boisku. Wybrane akcje mogą wyglądać inaczej w zależności od rozwoju sytuacji na boisku (np. w przypadku kontrataku, przechwytu piłki, długiego podania itp.).