Witam.

Nie ma bardziej kluczowej pozycji w piłce nożnej od środkowego pomocnika. Rozgrywający. Reżyser gry. Od jego dyspozycji najczęściej zależy gra całej drużyny.

Trudno uwierzyć, ale silnik FM pod tym względem jednak rozczarowuje. Nie udało się w pełni ani odwzorować roli jaką pełni środkowy pomocnik w drużynie, ani oddać różnorodności pełnionych przez niego zadań. Wyjątkiem jest oczywiście powierzenie mu roli rozgrywającego w drużynowych poleceniach taktycznych, ale jeszcze lepsze rezultaty przynosi przydzielenie tego odpowiedzialnego zadania naszemu defensywnemu bądź ofensywnemu pomocnikowi.

Postaramy się dziś odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak się dzieje.

Zacząć wypada jednak standardowo od przyjrzenia się atrybutom niezbędnym dla tej pozycji.

Pierwszym co rzuca się w oczy to pytanie o równowagę pomiędzy zadaniami defensywnymi a ofensywnymi. Najbardziej miarodajnym w tym względzie atrybutem jest umiejętność ustawiania się lub gry bez piłki. I tu od razu uzyskujemy pierwszą zdecydowaną odpowiedź. W FM środkowy pomocnik powinien mieć oczywiście obie umiejętności rozwinięte w stopniu przyzwoitym, z tym że dużo lepiej na tej pozycji spisują się zawodnicy z wyższym atrybutem ustawiania się niż gry bez piłki. Nie wiadomo zresztą dlaczego, bo absolutnie nie wynika to z obszaru poruszania się po boisku naszego środkowego pomocnika.

To trochę tak jakby twórcy FM nie potrafili się zdecydować czy środkowy pomocnik powinien lepiej się spisywać w defensywie czy w ofensywie. Albo też silnik gry niezbyt dobrze wiedział jak odwzorować zachowanie takiego zawodnika, który ma oba atrybuty rozwinięte (powiedzmy na 12) i znajduje się z piłką dokładnie na środku boiska. Z którego atrybutu teraz skorzystać? Wybaczcie mi, ale nie wiem do dnia dzisiejszego czy silnik wówczas korzysta z obu czy z żadnego. Dość, że efektem tego „rzekomego” zrównoważenia jest w sumie brak zdecydowanej charakterystyki zawodników, którzy grając na tej pozycji mają podobną wysokość obu atrybutów. Wszystko zależy od naszych poleceń indywidualnych i zadań, które im powierzymy. Jeżeli będą bardziej defensywne – potrzebny będzie atrybut ustawiania się, jeżeli bardziej ofensywne – odpowiednio gra bez piłki. Jeżeli nie zdecydujemy o żadnym nastawieniu – o efektywności poruszania się pomocnika w wybranej strefie zdecydują inne atrybuty zawodnika.

Efektywność poruszania się po tym obszarze uzależniona jest bowiem od jeszcze kilku dodatkowych atrybutów (przewidywanie, kreatywność, decyzje, współpraca, pracowitość, determinacja oraz agresja). A jednak obserwując zaledwie kilku bardzo charakterystycznych na tej pozycji zawodników (Fabregas, Gerrard, Ballack, Van Bommel, Xavi, Fletcher...) można śmiało postawić linię podziału, gdzie ta efektywność wyraźnie się pogarsza. Poniższy rysunek obrazuje ten podział.

W górnej strefie (czerwony obszar ponad zaznaczonym polem podziału) zdecydowanie lepiej sobie radzą zawodnicy z wysokim atrybutem gry bez piłki. W dolnej (żółty obszar) – z atrybutem ustawiania się.
Podział ten nie jest wyznaczony jedną linią, ale całą strefą (zielony obszar). Jest to niejako zbiór wspólny dla obu atrybutów. Wynika to głównie z elastyczności przechodzenia w wybrane strefy, ale również z tego, że jak wspomniałem efektywność poruszania się po boisku uzależniona jest jeszcze od kilku dodatkowych atrybutów. Upraszczając schemat można jednak powiedzieć, że w wyznaczonym polu podziału środkowemu pomocnikowi potrzebne będą na równi oba atrybuty: ustawiania się i gry bez piłki. Dla ułatwienia środkowa przerywana linia wskazuje mniej więcej miejsce gdzie taki sztywny podział mógłby przebiegać, gdyby ograniczyć ten element tylko to dwóch wspomnianych atrybutów.

Co z tej obserwacji wynika? Jeden podstawowy wniosek. W FM mamy do czynienia z co najmniej dwoma rodzajami środkowych pomocników: totalnymi - pracującymi na pełnej długości boiska od pola karnego do pola karnego (to Ci z obydwoma atrybutami na podobnym poziomie) oraz strefowymi – albo wracający po piłkę do defensywy, albo oczekujący na podanie na środku boiska (to Ci z przewagą odpowiedniego atrybutu). Z tego pewnie powodu większość środkowych pomocników w FM posiada zdecydowaną charakterystykę: albo defensywną (z umiejętnością gry jako defensywny pomocnik), albo ofensywną (z umiejętnością gry jako ofensywny pomocnik). Ci najbardziej wszechstronni stanowią niecałe 25% populacji.
Najprościej sprawdzić tę charakterystykę w oknie ustawienia zawodnika, gdzie jasno będzie widać do gry na jakich pozycjach jest najlepiej usposobiony.

Drugą odpowiedź na pytanie dlaczego środkowi pomocnicy w FM są tak mało wyrafinowani daje nam wgląd w ich kluczowe atrybuty.
Prócz omówionego już poruszania się po boisku najbardziej oczywiste są podania, czyli chleb powszedni każdego pomocnika i bezpośrednio z nimi powiązana technika. Ponadto najwięcej rzecz jasna wymagamy od strony mentalnej i tutaj co najmniej cztery atrybuty są kluczowe: kreatywność (konstruowanie rozwiązań), decyzje (skuteczność zawiązywania akcji i dokonywania najlepszych wyborów), przewidywanie (umiejętność "czytania" gry) i współpraca (koordynacja pracy całej drużyny). I, o zgrozo, to by było na tyle. Okazuje się, że nasz reżyser gry, nasz dyrygent, mózg drużyny i spoiwo działań nie jest specjalnie wymagający jeżeli chodzi o umiejętności!

Podsumujmy:

Osiem cech. Szczerze powiedziawszy nawet ja oczekiwałem czegoś więcej. Wnioski? Nie jest trudno o przyzwoitego środkowego pomocnika i pewnie dlatego tak rzadko mamy kłopot z obsadzeniem tej pozycji. Nieduże wymagania = nieduże oczekiwania. Nieduże oczekiwania = nieduże rezultaty. I tak to chyba bywa ze środkowymi pomocnikami.

Oczywiście bywają odstępstwa od tej reguły i im się poświęcimy w całości w drugiej części dzisiejszej lekcji, bowiem są niezwykle pouczające, a co ważniejsze pozwalają wycisnąć z naszych środkowych pomocników prawdziwe siódme poty. Do dzieła.

Zapomnijcie o poleceniach defensywnych. Jeżeli chcecie wspomóc defensywę, zagęścić środek pola, czy szybko przerwać akcję przeciwnika – używajcie do tego defensywnych pomocników. Środkowi spisują się w tej roli zawsze gorzej. Dużo lepiej na środku pomocy wystawić defensywnego pomocnika z zadaniami cofania się do defensywy, niż nominalnego środkowego, nawet jeżeli nasz defensywny nie będzie przyzwyczajony do występów na środku boiska.

Skupmy się więc na poleceniach ofensywnych. Minimum czego możemy oczekiwać od naszego środkowego pomocnika to rozegranie piłki. To z reguły zaczyna się na 20-25 metrze od naszej bramki, stopniowo przesuwając defensywę przechodzi do środka boiska i tam wybierając odpowiedni moment kieruje grę w tę strefę boiska, gdzie dana akcja ofensywna ma największe szanse powodzenia. Tym samym powinniśmy mieć zawodnika, który cofnie się po piłkę w momencie jej przejęcia, rozegra ją z obrońcami stopniowo zdobywając teren, a będąc w środku potrafi dobrze czytać grę, podjąć właściwą decyzję i dokładnie podać piłkę tudzież minąć rywala zwodem. To minimum nie wymaga od naszego pomocnika żadnych dodatkowych atrybutów poza wymienionymi powyżej jako kluczowymi. Ale wyjście już z jakimkolwiek zadaniem ponad wspomniane minimum, oznacza konieczność posiadania dodatkowych umiejętności. Jakich? Postarajmy się uporządkować to wedle możliwych zadań.

Najważniejsze zadanie w ataku naszego środkowego pomocnika to pomoc w utrzymaniu się przy piłce. Tym samym to on głównie wychodzi na wolne pole na środku boiska podczas ataku pozycyjnego. To on decyduje o tempie i kierunku jej rozegrania, a w przypadku utraty piłki jako pierwszy stara się ją odebrać. Do tego potrzeba mu kilku jeszcze umiejętności poza wymienionymi: wytrzymałość (trochę kilometrów do zrobienia), odbiór (do szybkiego przechwytu piłki), pracowitość (to jest nieustannie dużo roboty) oraz gra z pierwszej piłki (podkręcanie tempa gry).
Jednym z mniej znanych przykładów takich zawodników jest z pewnością Jonathan Assous.



Aby skutecznie ustawić zawodnika w tej roli wystarczy normalne nastawienie oraz normalna swoboda taktyczna, gra przy przeciwniku na całym boisku, agresywny odbiór piłki, krycie strefowe oraz krótkie podania. Strzały z dystansu rzadko. Rajdy mieszane, ale już rajdy z piłką tylko rzadko. Wreszcie częste prostopadłe podania.

Kolejnym ważnym zadaniem ofensywnym jest tworzenie przewagi w środku boiska oraz na przedpolu przeciwnika. Do tego trzeba czasem minąć rywala zwodem, czasem pokusić się o szybki rajd, a już na pewno trzeba mieć tzw. „ciąg na bramkę”, czyli po prostu nieustanną ochotę do naciskania na przeciwnika. Tym zadaniom służą z pewnością atrybuty: dryblingu i przyspieszenia (do minięcia rywala), waleczności i determinacji (do nękania przeciwnika) oraz siły (dużo walki bark w bark na stosunkowo małej przestrzeni).
Co ciekawe jednym z najlepszych zawodników w tej roli jest niedoceniany Pape Diop.



Polecenia indywidualne dla takiego zawodnika powinny uwzględniać ofensywne nastawienie, normalną swobodę taktyczną, grę przy przeciwniku na całym boisku, normalny odbiór piłki, krycie strefowe, podania krótkie. To zawodnik, który często będzie wykonywał zarówno rajdy jak i rajdy z piłką, a także prostopadłe podania. Strzały z dystansu mieszane.

Wreszcie ostatnim z najważniejszych zadań ofensywnych jest tworzenie oraz wykorzystywanie sytuacji do strzelenia bramki. Będzie tu wiele prostopadłych piłek otwierających drogę do bramki, strzałów z daleka oraz kombinacyjnej gry na małej przestrzeni, częste wchodzenie w pole karne przeciwnika. Tutaj wymagamy od naszego środkowego pomocnika oczywiście: strzałów z daleka (aby strzelał z daleka), błyskotliwości (aby od czasu do czasu zaskoczył nie tylko nas, ale i rywala) oraz opanowania (aby nie tracił zimnej krwi będąc 16 metrów przed obcą bramką).
Znowu zaskoczenie. Pośród wielu znakomitych zawodników znajdujemy mniej znanego Lolo, który nie ustępuje w tej roli sławnym kolegom.



Idealne ustawienie takiego zawodnika to bardzo ofensywne ustawienie, większa swoboda taktyczna, gra przy przeciwniku na całym boisku, normalny odbiór piłki, krycie strefowe, podania bardzo krótkie. Rajdy częste, ale rajdy z piłką tylko mieszane. Podobnie jak prostopadłe podania. Za to rzecz jasna strzały z dystansu często.

Słowo podsumowania. Naszemu środkowemu pomocnikowi w FM będzie bardzo trudno wyróżnić się w drużynie liczbą asyst, tudzież ilością zdobytych bramek. No chyba, że jest wybijającą się postacią drużyny i na nim będzie się opierał w dużej mierze ciężar ofensywny drużyny (patrz w FM09: Majewski w Polonii Warszawa czy Kascelan w ŁKS). W innym przypadku to nasi skrzydłowi, ofensywni środkowi czy napastnicy zgarną całą śmietankę z tortu. Zachowanie środkowych pomocników w FM jest dziwnie uproszczone co powoduje, że zamiast skomplikowanej i wyrafinowanej postaci organizującej grę drużyny, otrzymujemy z reguły wyłącznie solidnego i przewidywalnego „pośrednika” pomiędzy dwoma formacjami.

Szkoda więc w grze marnować potencjał wybitnych zawodników występujących na tej pozycji (Fabregas, Beckham, Van Bommel, Xavi...). Lepszym rozwiązaniem wydaje się być przesunięcie ich do przodu lub do boku, gdzie znacznie lepiej wykorzystają swój potencjał ofensywny, a na środku pola wystawić jednego z tych równych i wszechstronnych, ale nie wybitnych zawodników.

Dziękuję za uwagę. W następnej lekcji przechodzimy na skrzydła i będzie się działo. :-) Do zobaczenia.