Football Manager ma nam, graczom zapewnić realizm gry. Z roku na rok twórcy starają się wprowadzać coraz to nowsze opcje tak, by wszyscy mogli poczuć się jak w prawdziwym życiu. Progres jest zauważalny na przestrzeni ostatnich lat. Najpierw była rewolucyjna zmiana z wprowadzeniem konferencji prasowych i trójwymiarowego rozgrywania meczów, które zastąpiło tradycyjne kulki w Football Managerze 2009. Kolejne dwa lata to skupienie się na poprawianiu 3D i dodawaniu mniej istotnych nowinek do rozmów z prasą, zawodnikami. Na pewno symulator menedżera piłkarskiego ze stajni Sports Interactive rok w rok wykonuje ogromną pracę dla graczy, którzy co 12 miesięcy chcą więcej.

Ja nie jestem aż tak wymagający, by chcieć rzeczywistości w wirtualnej rozgrywce. Ale w dalszym ciągu nie doczekałem się zastosowania prawa Webstera, możliwości wykupienia zawodnika zakontraktowanego już w ramach prawa Bosmana, czy jakiś konkretnych zmian w związku z potencjałem i atrybutami, które są odpowiedzialne za tempo i rozwój młodych utalentowanych zawodników.

Na tym ostatnim właśnie chciałbym się dziś skupić. Spójrzmy jak jest. Miles Jacobson i jego współpracownicy w każdym Football Managerze ukazują graczom talenty. Czasem są oni nieznani, z ogromnymi możliwościami w przyszłości i niską ceną wykupu, innym razem to wschodzące gwiazdy światowego futbolu za grube miliony. Łączy ich wysoki potencjał. Najczęściej ujemny, zaczynając od -8, na -10 kończąc. Właśnie z tych, na pozór mało mówiących, wartości po kilkunastu latach gry powstają wielcy piłkarze. Zarabiający krocie, reprezentujący barwy czołowych klubów i zdobywający kluczowe trofea. Ta gra ma to do siebie, że z czasem zapominamy, kto to Andrea Pirlo, czy Wayne Rooney, a liczy się dla nas Marco Verratti i Carlos Fierro. Stare odchodzi, młode nastaje i nadaje rytm.

Nie mogę się jednak oprzeć wrażeniu, że metody, jakimi to nastaje nie sprzyjają realizmowi. Jak już wspominałem, ich potencjał określa pewien zakres wartości od – do, występujący w ujemnej wartości. Tak czy inaczej, zaczynając rozgrywkę z góry ma on nadany potencjał. Dlaczego tak jest? Czy zawodnik już na początku drogi może wiedzieć, jak potoczy się jego kariera? Czy trenerzy wiedzą, jak wielkim piłkarzem będzie ten czy tamten młody chłopak? Przecież historia zna przypadki, w których talent ujawniał się w wieku 20-kilku lat. A innym razem 17-latek okrzyknięty mianem ogromnego talentu nie spełnia pokładanych w nim nadziei i ląduje na peryferiach światowego futbolu. Zatem pytam i oskarżam, gdzie tu realizm FM-ie? Idźmy dalej. Prócz oceny aktualnych i potencjalnych umiejętności, piłkarz dostaje również atrybuty: techniczne, fizyczne i psychiczne, które są powiązane z CA (realne umiejętności) i PA (potencjalne umiejętności) oraz tym, co dany researcher widzi oglądając poszczególnych piłkarzy w akcji. Ale są także atrybuty ukryte. Wyróżniamy tutaj: stabilność formy, brutalność, ważne mecze, podatność na kontuzje (nie mylić z kontuzjogennością!) oraz wszechstronność. Nie sposób udawać, że ich nie ma. Ale z drugiej strony, po co istnieją, po co każdy gracz jest nimi obdarzony, skoro w grze w żaden sposób nie można ich sprawdzić? Widać je dopiero w edytorze i innych programach scoutujących. A są one w pewnym stopniu istotne. Gdyby Sir Alex Ferguson wiedział, że podatność na urazy u Owena Hargreavesa wynosi 20, to na pewno nie wydałby na niego 17 milionów funtów. Równie ważne są zresztą takie wartości jak: ważne mecze, czy stabilność formy. Bo co nam po zawodniku, który raz gra genialnie i zdobywa trzy gole, a potem nie może się przełamać przez 10 godzin?

Na koniec dochodzi jeszcze osobowość, ma ją każdy z nas, więc nic dziwnego, że mają ją również piłkarze w Football Managerze. Składa się na nią: zdolność do adaptacji, ambicja, kontrowersyjność, lojalność, wytrzymywanie presji, profesjonalizm, sportowe zachowanie, temperament. Dla młodych adeptów futbolu najważniejsza jest ambicja i profesjonalizm, a także pracowitość oraz (a może zwłaszcza) determinacja. Jeśli ktoś jest ambitny, to dąży do podnoszenia swoich umiejętności profesjonalnie podchodząc do treningów, w trakcie których jest zdeterminowany, by ciężką pracą stać się lepszym piłkarzem. Przypuśćmy, że te wszystkie atrybuty ma na poziomie wartości 20. A potencjału dostał 150. Tak czy siak będzie jednym z wielu, a nie czołowym piłkarzem. Kolejnym absurdem jest stałość wszystkich atrybutów od początku. Z czasem oczywiście mogą ulec zmianie, ale gość z ambicją 5 nie ma większych szans podnieść tego o 10 oczek. Tym samym nie może zostać piłkarzem światowej klasy, nawet, gdy ma bajeczny potencjał.

Właśnie tu jest problem. Researcherzy mają możliwość nadawania swoim "podopiecznym" losowych atrybutów. Tylko po co? Wyróżnię tutaj dwa najbardziej uderzające we mnie przykłady. Ricardo Kishna i Luke Shaw. Obaj wspaniali, młodzi zawodnicy. Niestety, przez losowość atrybutów cierpią. Potencjał -9. Pięknie. Ale co z tego (nawet, gdy gra wygeneruje im go na poziomie 180), skoro dostają ambicję po 4, a profesjonalizm 6? Mogą i mieć dobre atrybuty techniczne, fizyczne i psychiczne, ale i tak za nic w świecie nie osiągną tych potencjalnych umiejętności. W najlepszym razie z otrzymanym na początku gry PA na poziomie 180, przez brak profesjonalnego podejścia i znikomą ambicję, ich realne umiejętności (czyli CA) osiągną najwyżej wartość 130 i będą szarakami wśród reszty, której się poszczęściło. Owszem, można się tutaj odwołać do tego, że właśnie na tym polega fenomen Football Managera. Nie wiemy, jak potoczą się losy danych zawodników. Ale na Boga. Ja go kupuje, daje mu szansę, pensję, dzięki mnie gra z lepszymi partnerami z zespołu, o coraz większe cele, dostaje podwyżkę, wygrywa Ligę Mistrzów, a ja dowiaduje się, iż nic wielkiego z niego nie będzie? Bo ma słabą osobowość albo niskie PA?! To może zabić całą przyjemność z gry. To może także uzasadnić, dlaczego ktoś korzysta z programu Genie Scout. W 100% powie on Wam, jaki potencjał ma dany piłkarz i ile z niego wyciśnie. Ta prawda jest bolesna, ale FM na ten moment jest prymitywny i łatwy w manipulacji, rozbudowany Excel. A już na pewno nie sprzyja realizmowi. Dlatego właśnie - oskarżam go.

Nigdy w życiu osobowość nie powinna być stała, podobnie jak atrybuty ukryte. Młody piłkarz, dorastając, zmienia się, staje się innym człowiekiem. Dojrzałym i świadomym swojego życia. Z pełną odpowiedzialnością potrafiący podsumować swoją karierę i popełnione błędy. Ale dla Football Managera dalej pozostanie niemal tym samym gówniarzem, który, poprzez nadanie mu niekorzystnych wartości, został marnym piłkarzem. Nie przez to, że słabo trenował i imprezował. Po prostu nie miał szczęścia podczas losowania. Podobnie zresztą potencjał. Bo jak można trzymać piłkarza od 4. ligi do Ekstraklasy? Nie da się, bo każda liga ma widełki, których nie można przekroczyć i tym samym z czasem gwiazda zdaje się zbyt słaba, a szkoda, bo rzeczywistość zna inne historie. Wszystko to powinno być uzależnione od tego, jak swoją karierą kieruje sam piłkarz, ile gra, gdzie gra, jak się zachowuje na boisku i poza nim. Nie można z góry zakładać, że ktoś będzie wielkim albo będzie nikim. Dlatego właśnie oskarżam Cię, Football Managerze i nawołuję do zmian!

---

Słowa kluczowe: